• Europako Batzordeak bi ikerketa argitaratu ditu landa garapenerako laguntzen irismena eta eragina zehazteko, bai NPBaren eta bai LEADER ikuspegiaren bidez.
• "EBko Landa Finantzaketari buruzko Azterlanak" NPBk landa-eremuei aurre egiteko eta nekazaritzatik haratago, 2014tik 2022ra bitartean izan duen eginkizuna aztertzen du.
• Bere aldetik, “LEADER-ek Lurralde Garapen Orekatuan duen eraginaren ebaluazioa”-k LEADER-en laguntzen emaitzen balantzea egiten du aldi berean.

Europako Batzordeak ( EE ) landa garapenari buruzko bi ikerketa argitaratu berri ditu Europa mailan, Nekazaritza Politika Bateratuaren ( NPB ) laguntza zein eraginkorra den zehazteko, nekazaritza-garapenetik haratago, eta LEADER ikuspegia –tokitik mundura duen estrategiaren bidez– landa eremuen garapen orekatuari aurre egiteko.

Txosten biek azpimarratzen dute NPBk landa-eremuen beharrei erantzuteko duen eragina eta landa-eremuen epe luzerako ikuspegia eratzeko duen eginkizun nagusia .

EBko landa eremuen finantzaketari buruzko azterketa

Azterketa honek 2014-2022 NPBren eginkizuna aztertzen du EBko beste funts batzuekin batera landa eremuetarako: FEDER/CF, EGF eta EMFF. Halaber, 2023-2027 NPBren etorkizunari buruzko ikuspegia ematen du.

1. Ikerketako datuak:

• 2014-2022 aldian landa garapeneko neurri zorrotzetan NPBren gastua 8.600 milioi eurokoa izan zen (FEADER gastu osoaren % 9).
• Nekazaritza-sektoreari lotutako zeharkako landa garapeneko neurrietarako gastua 18.300 milioi eurokoa izan zen (FEADERren % 14).
• Neurri bateratuen finantzaketa 41.000 milioi eurokoa izan zen.

2. Ikasketa gomendioak:

• Azterlanaren ardura duten aholkularitza-enpresek (ÖIR, CCRI eta ADESA) landa garapena helburu duten FEADER esku-hartzeetarako aurrekontu-zuzkidura handitzea gomendatzen dute, nekazaritzaz haratago, landa-beharrei modu eraginkorrean erantzuteko.
• Beste funts batzuen eginkizuna indartzea, hala nola EGF+, EGEF/CF eta EFFAP landa-eskualdeetan, NPB iristen ez den eta nahikoa ez den eremuetara iristeko: digitalizazioa, mugikortasuna, ETEak eta nekazaritzaz kanpoko enplegua.
• NPBren eta EBko beste funtsen hornidura integratuagoa eta osoagoa izan dadila tokiko eta eskualde mailan. Horrek LEADER-en erabileratik kanpo laguntza integratua eskaintzea dakar, hainbat finantzaketarekin .
• Laguntzak emateaz arduratzen diren tokiko eragileak trebatzea , administrazio-mugek sarbidea oztopatu ez dezaten.
• Azterlanak urruneko eta desabantaila duten landa-eskualde 223 identifikatzen ditu, landa-eskualde guztien %54 gutxi gorabehera eta EBko biztanle guztien %10 inguru.
• Estatu kideek landa eremuko irizpide espezifikoak aplikatu beharko lituzkete lurralde bakoitzari egokitutakoak (adibidez, urruntasunagatik edo biztanleriaren gainbehera iraunkorragatik), landa eremuetan dagoen lurralde heterogeneotasuna kontuan hartuta.
• Agintarientzako eta interes-taldeentzako sareak sortzea (dagoeneko, NPB Sare Nazionalak, Landa Ituna edo LAG-ak, esaterako), gobernu-egiturak babesteko eta indartzeko.

LEADER-ek Lurralde Garapen Orekatuan duen eragina ebaluatzea

Txosten hau LEADER ikuspegiak landa garapenean duen eragina ebaluatzen du. Gogoratu estatu kideek beren finantzaketaren %5 LEADER funtsetara bideratu behar dutela (Espainiaren kasuan, zuzkidura %10era igotzeko erabakia hartu zen).

1. Zifrak:

• LEADER EBko Landa Garapenerako Funtsari 8.500 milioi euro esleitzen zaizkio 2023-2027 aldirako. EBko beste funts batzuk ere gehi daitezke, baina haien ekarpen eraginkorra funts anitzeko estrategietan % 25 baino ez da.
• 2023ko irailean, funtsen batez besteko erabilera %63koa da. Ezartzeko epea 2025. urte amaierara arte iraungo du.
• Europan 2.894 Toki Ekintza Talde ( LAG ) daude, 170 milioi biztanleko landa-biztanleria ( % 62 ) hartzen dutenak. Praktikan, tokiko estrategia bakoitzari esleitutako finantzaketa publikoaren batez besteko zenbatekoa 4 milioi eurokoa da bederatzi urteko epe osorako.
• LEADERek ia 60.000 lanpostu sortu ditu.
• 2021erako amaitutako LEADER proiektuen kopurua 120.000 da.

2. Ondorioak:

• Emaitzak LEADER ikuspegia nola gauzatzen denaren araberakoak izango dira;Zazpi LEADER printzipioak zenbat eta gehiago aplikatu , orduan eta lorpenak handiagoak izango dira.
• LEADERen ekarpena esleitzen zaizkion baliabide mugatuen arabera baloratu behar da (NPBren aurrekontuaren %2). Horregatik, neurri osagarriak (PAC, EBko beste neurri batzuk edo estatu mailakoak) ezinbestekoak dira landa-garapenari aurre egiteko.
• LEADER-eko eragileek arreta handiagoa jarri beharko liekete LEADER-en balio erantsiari buruzko politikei: kapital soziala eraikitzea, tokiko gobernantza sendotzea eta hobetutako proiektuak ezartzea.
• Etorkizunean, proiektuen iraunkortasunerako eta arrakastarako eskakizun ez hain zorrotzak aurreikusten dira, bai eta LEADER bidez proiektu berritzaileagoak sustatzea ere.
• Lankidetza giltzarria dirudi LEADER jarraitzeko: eskualde, nazio eta EB mailan sareak lantzea izan behar du lehentasuna LAGentzat.

Azterketa gehiago behar da LEADERen finantzaketa eta lankidetza sinplifikatzeko , baita administrazio-zamak eta konplexutasunak murrizteko, bereziki ezarpen-mekanismoan eta maila anitzeko gobernantzan.