24.04.2017

A transhumancia , actualmente un patrimonio vivo, recibe o máximo nivel de protección para o patrimonio cultural inmaterial co fin de preservalo para o futuro.

Moitos lugares de España deben parte da súa identidade cultural á transhumancia, que se reflicte en festas e tradicións , no calendario, na toponimia , na transformación da paisaxe , na gastronomía e na arquitectura tradicional relacionada con esta actividade, como a construción de refuxios para pastores con materiais autóctonos. Tamén atopamos o legado da transhumancia na tradición oral e na artesanía , así como no dereito consuetudinario que establece a xestión dos pastos.

O desprazamento de gando dos pastos de inverno aos de verán, e viceversa, foi tradicionalmente un mecanismo de intercambios culturais entre os diferentes territorios da Península Ibérica grazas á extensa rede de sendeiros pecuarios . Ao longo destes camiños transmitíanse novas e coñecementos, creando unha certa homoxeneidade cultural en territorios afastados.

A transhumancia foi perdendo impulso ao longo do século XX debido ás importantes transformacións culturais, socioeconómicas e urbanas que tiveron lugar. Entre as causas da progresiva desaparición do desenvolvemento da actividade pastoral transhumante estiveron a crecente sedentarización e a importancia que a agricultura estaba a adquirir sobre a gandería, a supresión de privilexios e a perda de apoio estatal á Mesta no século XIX, o éxodo do campo á cidade no século XX, a homoxeneización da sociedade moderna e o abandono dos modos de vida tradicionais.

Hai moitos aspectos a ter en conta á hora de planificar accións de salvagarda relacionadas coa transhumancia, xa que se debe considerar tanto a dimensión tradicional da gandería transhumante como os diversos elementos que configuran a gandería actual. O desenvolvemento do Libro Branco da Transhumancia en España foi unha acción de salvagarda que tivo en conta estes aspectos. Neste documento podemos atopar unha diagnose da situación actual da transhumancia e unha serie de medidas necesarias para a súa recuperación. O Libro Branco da Transhumancia foi promovido polo Grupo de Traballo de Transhumancia e Gandería, no marco da Rede Rural Nacional 2007-2013, creada en 2009 e composta por representantes do Ministerio, das Comunidades Autónomas e de organizacións vinculadas á gandería transhumante.

A transhumancia é unha cuestión do pasado e do presente, e con pasos como o seu recoñecemento como Manifestación Representativa do Patrimonio Cultural Inmaterial, estamos comprometidos a convertela nunha cuestión de futuro.