• Europako Batzordearen txostenak NPB Plan Estrategikoek nekazarien diru-sarrerei eta gizartearen elikadura-segurtasunari eusteko duten zeregina azpimarratzen du, sektorearen eredu jasangarri baterako trantsizioari laguntzen dion bitartean.
• Europako Batzordeak baieztatzen du NPB berria ingurumenaren eta klimaren ikuspegitik inoiz sortu den anbiziotsuena dela.

2023-2027ko Nekazaritza Politika Bateratua (2023-2027) 2023ko urtarrilaren 1ean sartu zen indarrean. Horrek Europar Batasuneko (EB) 27 herrialdetan onartutako NPBko 28 Plan Estrategikoen garapenari hasiera eman zion (EBko kideek Plan Estrategiko bana dute, Belgikak izan ezik, Flandriarako eta Valoniarako bat baitu).

2023ko azaroan, Europako Batzordeak sintesi-txosten bat argitaratu zuen onartutako 28 plan estrategikoei buruz , NPBren 10 helburu nagusiei erantzuteko ahalegin bateratua eta anbizio kolektiboa ebaluatzeko . Txostena, "2023-2027 NPBko Plan Estrategikoen Laburpena: Esfortzu bateratua eta anbizio kolektiboa" izenekoa, plan horietan jasotako informazioan oinarritzen da, baita estatu kide bakoitzak hartutako erabakien balorazio kualitatiboetan ere. Aurretiazko ebaluazio honek herrialde bakoitzaren esku-hartzeen ekarpen konbinatuak laburbiltzen ditu —NPBren helburu zehatzei aurre egiteko, Akordio Berdearen sei helburuekin batera— hiru mugarri argitan zehar:

• Nekazarientzako diru-sarrerak eta landa eremuen garapena
• Ingurumena eta klima-ekintza
• Iraunkortasun soziala (animalien ongizatea barne)

Klima eta ingurumen-asmoa

Txostenak azpimarratzen du NPB berria ingurumenaren eta klimaren ikuspegitik inoiz sortu den anbiziotsuena dela. Horretarako, 307.000 milioi euroko finantzaketa du, horietatik 264.000 milioi euro EBko aurrekontuetatik eta 43.000 milioi euro gehiago estatuko funtsetatik.

NPBren esku-hartzeak honako hauetara zuzenduta daude:

1. Nekazaritzako errentaren banaketa zuzena

Elikagaien hornikuntza egonkorra da NPBren aspaldiko helburuetako bat. Hori lortzeko, funtsezkoa da:

• Nekazaritzako diru-sarrerak laguntzea
• Ustiategi txikiagoen bidezko banaketa bermatzea
• Errenta-desberdintasunak murriztea sektore ahulenetan
• Baserriak modernizatzea
• Belaunaldi aldaketari aurre egitea, nekazari gazteak geratzera bultzatzen dituzten planen bidez.

EBko zuzeneko ordainketen % 10 baino gehiago, urtero 4.000 milioi euro ordezkatuz, birbanaketaren bidez birbanatuko dira ustiategi txiki eta ertainen mesederako. Ordainketa hau aurreko aldiarekin alderatuta bikoitza da.

2. Trantsizio ekologikoa

2023-2027 NPBren finantza-ekarpen handiena plan berdeetatik eta landa-garapeneko ingurumen- eta klima-konpromisoetatik dator, 44.700 milioi eurorekin eta 33.200 milioi eurorekin hurrenez hurren.

Ezaugarri berri gisa, NPBk eko-erregimen kontzeptua barne hartzen du, EBn erabiltzen diren nekazaritza-lurren %90ari aplikatzen zaion baldintzapen-printzipioa eta nekazaritza-praktika jasangarrien integrazioan funtsezko eginkizuna duena. Plan berriek NPBren aurrekontu osoaren % 32 2023-2027 NPBren ingurumen, klima eta animalien ongizatearen helburuak sustatzen dituzten borondatezko ekintzetara bideratzen dute. Malgutasuna da erregimen berri hauek hartzeko gakoa, eta horrek erabateko askatasuna ematen die estatu kideei nekazaritza-sektore bakoitzaren ezaugarri eta beharren arabera diseinatzeko. Esaterako, Espainiak finantzaketa gehigarriak eskaintzen ditu artzaintza eta sega praktika iraunkorretarako, lurzoruaren degradazioa murrizteko eta biodibertsitatea hobetzeko.

Ekoerregimenez gain, beste neurri batzuk nabarmentzen dira, hala nola:

• Lurzoruaren babesa : lurzoruan eta biomasan karbonoa bahitzeko eta biltegiratzeko praktikak. Helburua da EBko nekazaritza-lurren %35ak karbono bahiketa areagotzea eta oxido nitrosoaren isuriak murriztea.
• Nekazaritza ekologikoa : NPBren helburua da EBko nekazaritza-lurren %25 ekologikoki landuta izatea. 2027rako, gutxi gorabehera, lurren % 10 ekologikoki landuko da NPB laguntzarekin, 2020an % 5,6 baino gehiago.

3. Iraunkortasun soziala

NPBren Plan Estrategiko Nazionalak ere gizarte-iraunkortasuna sustatzen laguntzen du eta nekazaritza-sektorea suspertzeko ahaleginak bultzatzen ditu. Aurrez aurre dituzun puntu batzuk:

• Landa-eremuetako behar sozioekonomiko ugariak LEADER ikuspegiaren eta “herri adimendunen” estrategiaren garapenaren garrantzia azpimarratzen du.
• "Behetik gorako" LEADER ikuspegia, landa-enpresek, tokiko erakundeek, botere publikoek eta sektore ezberdinetako pertsonak elkarrekin lan egiten dutena, EBko landa garapenerako funts guztien % 7,7 hartzen du.
• Belaunaldi aldaketak beste erronka bat da epe luzera elikadura-segurtasuna eta landa-eremuak zaintzeko. Hori dela eta, planak 377.000 nekazari gazte kontratatu nahi ditu nekazaritzan hasteko. Horrek ia estatu kide guztietan gorakada bat suposatzen du, eta horrek behar diren gutxieneko finantza-zuzkiduraz gainditzen du.

4. Berrikuntza

Txostenak ondorioztatzen du, halaber, planen emaitza nekazaritza komunitatearen konpromiso, ezagutza eta berrikuntza mailaren araberakoa izango dela neurri handi batean. Beraz, berrikuntza, Nekazaritza Ezagutza eta Berrikuntza Sistemarekin (AKIS), ezinbestekoa da nekazaritza-garai berri honetan.

Ildo horretan, Batzordeak ohartarazi du ahalegin handiagoak behar direla ustiategi gehiagok teknologia digitalak eta berrikuntzak har ditzaten sustatzeko. Era berean, aholkularitza, prestakuntza eta ezagutza partekatzea ez dira aurreikusitako diru-esleipenaren barruan egongo epe horretan.

Zain dauden gaiak

Txostenak estatu kide bakoitzaren Plan Estrategikoak anbizio-maila handiagoa edo bestelako ikuspegiak erakutsi zezakeen arloak ere aitortzen ditu. Esaterako, ingurumen-hondamendiei edo krisi sozialei dagokienez, arriskuak kudeatzeko tresnak gehiago erabiltzea eskatzen du Batzordeak. Txostenak dio estatu kideek ezin dutela beti NPB finantzaketa horretarako erabili, eta horren ordez aseguru -eskema nazionalak ezarri.

Beste gabezia bat sektorearen trantsizio digitala da, baita NPBren beharrezko osagarritasuna Estatuko eta EBko beste funts batzuekin Green Deal, Farm to Fork eta Biodibertsitate Estrategiaren helburuak lortzeko.